Kanker heeft een enorme impact, zowel lichamelijk als geestelijk. Maar het verandert ook je sociale leven.
Persoonlijk was ik hier totaal niet op voorbereid. Tijdens mijn eigen ziekteperiode voelde ik veel liefde en steun, maar ik stond ook vaak perplex, was teleurgesteld of verdrietig door vreemde reacties en onbegrip uit mijn omgeving.
Mensen weten vaak niet wat ze moeten zeggen; sommigen vermijden je, anderen komen met ongevraagd advies, en weer anderen hebben een mening over hoe de ziekte bij jou is ontstaan.
Het resultaat is dat je je uiteindelijk (tijdelijk) verwijdert van bepaalde vrienden, kennissen en familieleden, terwijl het contact met anderen juist veel hechter wordt. Ik vond het vreemd om te ervaren dat de ziekte ook invloed had op mijn sociale leven en wist vaak niet hoe ik moest reageren op bepaalde opmerkingen.
Op een gegeven moment ben ik – als grap – begonnen de mensen in mijn omgeving in een aantal stereotypen in te delen. Ik weet... het is nooit goed om mensen in hokjes te plaatsen, maar dit hielp mij om beter om te gaan met de diverse reacties uit mijn omgeving.
Ik deel mijn typetjes omdat ik denk dat ze heel herkenbaar zijn en omdat ik nu weet hoe ik wel had willen reageren. Daarnaast geef ik ook een tip voor elk typetje, omdat ik me ook realiseer dat het lastig is om de juiste woorden te vinden.
De ontwijker ...weet na de diagnose geen houding aan te nemen en vermijdt onmiddellijk elk vorm van contact. Terwijl je eerst altijd gezellig een praatje kon houden, word je nu door desbetreffende persoon niet meer gegroet en structureel genegeerd.
Hoe ga je ermee om? Realiseer je dat dit voortkomt uit sociale onhandigheid en gebrek aan ervaring. De ontwijker weet eenvoudigweg niet wat hij moet zeggen en/of wil je niet tot last zijn. Uit mijn ervaring word je op een bepaald moment weer zichtbaar voor alle ontwijkers. Kijk dan vooral naar waar je zelf behoefte aan hebt. Je bent niemand iets verplicht die een jaar lang de andere kant op heeft gekeken.
Tip voor de ontwijker: Realiseer je dat de ander na ongeveer twee keer doorheeft dat je bewust de andere kant op kijkt. Als je de situatie ingewikkeld vindt, zeg dat dan of kies andere gespreksonderwerpen en blijf de persoon in kwestie op zijn minst begroeten. In het verleden heb ik mezelf overigens schuldig gemaakt aan ontwijkend gedrag. Helaas werd die persoon niet beter en ben ik degene die gewoon wegkeek toen het moeilijk werd… #eeuwigspijt
De ramptoerist ...is doorgaans een vage kennis en stelt talloze vragen zonder rekening te houden met eventuele gevoelens van de betrokkene. Voor de ramptoerist draait het vooral om het verzamelen van smeuïge details, zodat hij later informatie met anderen kan delen.
Hoe ga je ermee om? Wegwezen! Je hebt geen tijd en energie voor ramptoeristen. Ze zijn direct en meedogenloos. Het voordeel is dat ze zelf ook geen moeite hebben met directheid, dus een simpel: “Ik wil het (met jou) hier niet over hebben.” werkt uitstekend.
Tip voor de ramptoerist: Stel jezelf de vraag hoe de ander zich op dit moment voelt en of jouw vragen iets bijdragen. Probeer je in de situatie van de ander te verplaatsen.
De kruisverhoorder ...stelt ook veel vragen, maar met een ander doel dan de ramptoerist. Hij is oprecht geïnteresseerd in de ziekte en wil jou volledig begrijpen, maar slaat hierin soms door. Na contact met de kruisverhoorder voel je je uitgeput en leeggezogen.
Hoe ga je ermee om? De kruisverhoorder heeft het beste met je voor, maar voelt je grens niet aan. Deel nieuws over je ziekte via een algemene app/blog/verzendlijst met de kruisverhoorder en geef aan dat je op ander momenten vooral over luchtige onderwerpen wilt praten. Je partner kan ook een rol spelen in het op de hoogte houden van kruisverhoorders.
Tip voor de kruisverhoorder: Fijn dat je zo betrokken bent, maar realiseer je dat de kankerpatiënt weinig energie heeft. Houd vragen kort en stel liever - als je dat wilt - concrete hulp voor.
De dramalama ...trekt zich jouw lot persoonlijk aan en raakt uiteindelijk zelf helemaal van streek. Je herkent de dramalama eraan dat je opeens je handen vol hebt om de dramalama te kalmeren en te troosten.
Hoe ga je ermee om? Verwijs dramalama's, indien mogelijk, door naar iemand anders in jouw familie- of kenniskring. Jij hebt nu vooral steun en liefde nodig, en bent niet de aangewezen persoon om anderen te troosten omdat ze zich slecht voelen vanwege jouw situatie.
Tip voor de dramalama: Zoek steun bij iemand die verder af staat van de patiënt dan jij. Je leeft mee en dat is fijn, maar iemand in jouw kenniskring kan je wellicht beter ondersteunen dan de kankerpatiënt zelf.
De Rambo ...gaat er direct op in en vergelijkt jouw situatie met een vergelijkbaar scenario, maar dan met een slechte afloop.
“Mijn collega was ook kankervrij en na 5 jaar had ze uitzaaiingen in long en lever. Zij overleed kort erna”.
“Mijn tante heeft na de chemo nooit meer heel veel haar gekregen. Ze zag eruit als een geplukte kip.”
Hoe ga je ermee om? Probeer begrip op te brengen voor rambo’s. Mensen zijn sociale dieren en luisteren vooral autobiografisch. Dat betekent dat we, wanneer we iets horen, in ons geheugen graven en controleren wat wij hierover weten, en deze informatie dan toevoegen. De opmerkingen zijn dus niet kwetsend bedoeld, maar zeggen iets over het referentiekader van de rambo. Probeer meteen aan te geven dat jij liever geen verhalen van onbekende lotgenoten hoort.
Tip voor de Rambo: Herken jij je wellicht in de rambo? Kan gebeuren. Vraag jezelf in de toekomst altijd af: Is het waar? Voegt het nu iets toe? Helpt het de patiënt verder?
Het blije ei ...is de doorgewinterde optimist die alles, ja zelfs jouw ziekte, een positieve draai wil geven.
“Je ziet nu hoe sterk je lijf is.”
“Je gaat hier zo veel van leren.”
Hoe ga je ermee om? Kanker is een rollercoaster en diepe dalen horen erbij. Laat je gevoelens vrije loop en onderdruk woede en verdriet niet.
Dit kun je zeggen: “Ik waardeer jouw positieve kijk, maar op dit moment helpt dit helaas niet.”
Tip voor het blije ei: Positiviteit is goed, maar er zijn natuurlijk grenzen. Hier is zelfs een term voor: "toxic positivity".
Blijf zelf vooral positief, maar laat anderen hun eigen proces doormaken. Gebruik je positieve insteek vooral door luchtige onderwerpen en verhalen te delen.
De zweefteef ...is spiritueel aangelegd en ziet een diepere betekenis in alles, ook in jouw ziekte, en bijvoorbeeld in de locatie van de tumor. Je herkent hem of haar aan uitspraken zoals: "Je hebt kennelijk nog niet genoeg geleerd tijdens je burn-out." of "Pas als je alle trauma’s hebt verwerkt zal je genezen."
Hoe ga je ermee om? Als je zelf nuchter aangelegd bent, zijn dit soort uitspraken vooral irritant. Ben je zelf spiritueel aangelegd? Laat je niet onzeker maken. Niemand kiest voor ziekte.
Tip voor de zweefteef: Houd je mening liever voor jezelf. Niemand hoort graag dat hij/zij de oorzaak is van ziekte. Bovendien helpt het nu niet verder.
Wil je een waardevolle tip doorgeven? Vraag dan of je bepaalde informatie door mag sturen. Op die manier heb je je best gedaan en kan de patiënt zelf beslissen of en wanneer hij de informatie leest.
De expert …biedt deskundig kant-en-klaar advies, helaas in sommige gevallen ook zonder de situatie goed aan te voelen, in te schatten of überhaupt te kennen.
“Ik heb een vriendin met borstkanker en die genas door …”
“Je moet gewoon…”
Hoe ga je ermee om? Ongevraagd advies is vaak vervelend en kan veel onzekerheid veroorzaken.
Dit kun je zeggen: “Ik waardeer je betrokkenheid, maar ik volg mijn eigen traject.” “Als ik hier meer over wil weten, laat ik het je weten.”
Tip voor de expert: Iedereen beleeft zijn traject anders. Wat bij jou werkt, hoeft niet bij anderen te werken. Geef liever geen ongevraagd advies.
Dit kan bemoeizuchtig overkomen en voor verwarring en onzekerheid zorgen.
Wil je je gouden tip toch doorgeven? Vraag dan of je de informatie mag doorsturen. Op die manier heb je je best gedaan en kan de patiënt zelf beslissen of en wanneer hij de informatie leest.
De helpende hand ...weet dat hulp vragen soms lastig is en stelt dan ook concrete hulp voor, zoals:
Eten koken,
Kinderen meenemen van/naar school,
Uitstapjes met jouw kinderen,
Begeleiding bij ziekenhuisbezoek,
Biertje drinken met de mantelzorger, etc.
Hoe ga je ermee om? Koester deze mensen en aanvaard hun hulp. Mensen zijn blij als ze iets kunnen betekenen, en jij kunt energie besparen voor de leuke dingen in het leven.
Tip voor de helpende hand: Bedankt en ga zo door! Zonder helpende handen is het allemaal zoveel moeilijker.
De luisteraar ...weet dat hij niks kan doen, maar is er gewoon. Je herkent hem eraan dat hij jou - ook voor de zoveelste keer - jouw verhaal laat doen, zonder al te veel commentaar en advies te geven.
Hoe ga je ermee om? Hou deze mensen dicht bij je.
Tip voor de luisteraar: Just keep doing it!
De Florence Nightingale ...weet precies wat nu het beste werkt. Je herkent haar daaraan dat zij beter weet wat jij nodig hebt dan jezelf.
Hoe ga je ermee om? Koester deze persoon. Zij maakt het leven mooier. En… zorg later ook af en toe voor haar. Florence Nightingales zijn super sociale mensen die voor anderen klaarstaan, maar zichzelf vaak tekortdoen. Doe dit trouwens liever niet met een groots gebaar. Er is een grote kans dat ze liever niet in de spotlight staan.
Tip voor Florence Nightingale: Je verdient een standbeeld, maar dat wil je niet.
Toch bedankt!
Gelukkig komen Rambo’s, ramp-toeristen en dramalama’s niet vaak in pure vorm voor en weten de meeste mensen zich prima een houding te geven. Ik hoop natuurlijk dat dit artikel bijdraagt aan nog meer begrip voor elkaar.
Verder gun ik iedere kankerpatiënt tenminste één persoonlijke Florence Nightingale, een paar goede luisteraars en heel veel helpende handen.
Dat maakt het allemaal zoveel makkelijker!
gebaseerd op mijn eerdere blog
Comments